Je paard bepaalt zélf de beloning

Vandaag is de nieuwste aflevering van de Connectie & Cadans podcast online gekomen. En deze week is het onderwerp iets waar iedere paardeneigenaar hoe dan ook mee in aanraking komt, maar nog niet altijd bewust is van de factoren! Daarom vond ik het leuk om de diverse aspecten te ontleden.

In de podcast doel ik voornamelijk op trainingen waarbij R+ wordt ingezet, maar omdat we soms onbewust een paard dingen leren met zelfbelonend gedrag en andere leerprincipes, discrimineer ik hier niet in.

Bekrachtiger; motiveert gedrag = de beloning

Wanneer je meer leert over hóe paarden leren, verdiep je je in ethologie. Dat is natuurlijke gedragsbiologie (mijn favoriete onderwerp). Een voor mij onmisbaar stukje kennis om goed met mijn paard om te kunnen gaan - en zelfs mijn eigen gedrag te begrijpen.

We spreken bij het gebruik van een beloning (R+) én release (R-) van een bekrachtiger. Maar, in de volksmond wordt de term beloning vrijwel altijd gebruikt, dus dan weet je wat ik bedoel als ik bekrachtiger zeg. Een bekrachtiger is namelijk iets wat gedrag bekrachtigd. In de gedragsleer zorgt dit ervoor dat het paard gedrag zeer waarschijnlijk nog eens gaat herhalen door die verwachting van de bekrachtiger. Dit kan van álles zijn!

‘Als ik dit doe, krijg ik dat… dat wil ik wel, dus ik probeer het nog eens!’

In de volksmond gebeurt het wel eens dat iets een beloning wordt genoemd, terwijl een paard deze ‘beloning’ onprettig vindt. Het is een aversieve stimuli; dit zal logischerwijze níet het gedrag motiveren! In deze context is het dus onwijs belangrijk dat we weten dat wat wij bieden daadwerkelijk gedrag bekrachtigd!

Primair of secundaire bekrachtiging

Belangrijk om te kennen is het verschil tussen een primaire en secundaire bekrachtiger (beloning). Vooropgesteld kan een secundaire bekrachtiger evenmin goed werken als een primaire bekrachtiger, maar dat heeft altijd één of meerdere achterliggende redenen, die je dus wel moet herkennen.

Primair = van nature bekrachtigend, prettig of zelfs nodig voor overleving. Dit is ongeconditioneerd, het paard hoeft het níet te leren! Bijv. voeding.

Secundair = niet van nature bekrachtigend, wordt geassocieerd met iets wat wél van nature prettig of zelfs nodig is voor overleving. Dit is geconditioneerd, het paard moet dit leren! Bijv. marker (clicker).

DUS: Wat primaire bekrachtigers zijn voor jouw paard, is natuurlijk bepaald. Het zit ingeprogrammeerd in de hersenen en is dus iets wat je níet hoeft aan te leren. Het willen bemachtigen van deze dingen is iets wat middels de emoties wordt gestimuleerd, waar het paard dankzij het cognitieve vermogen van kan leren om te overleven.

• Zoeken: Het paard wil voeding bemachtigen omdat ze dit nodig hebben als brandstof; om te overleven.

• Spelen: Het paard wil spelen omdat ze dit nodig hebben om hun spieren en proprioceptie te ontwikkelen; om te overleven.

• Zorg: Het paard wil groomen omdat ze dit nodig hebben om sociaal contact te houden met hun soortgenoten; om te overleven.

• Lust: Het paard wil dekken omdat ze nageslacht moeten krijgen; om te overleven (als soort).

(Hierboven beschrijf ik alleen de vier positieve basisemoties)

Drive

Het willen krijgen van iets, draagt bij aan de overleving van het paard.

Niet ieder paard heeft voorkeur voor hetzelfde

Ondanks dat voeding en sociaal contact nodig is voor overleving, is niet ieder paard gemotiveerd om voor dezelfde beloning te werken. Net als mensen hebben paarden persoonlijke smaak. Als je wil dat je paard iets leert en dus gaat herhalen, is het dus onwijs belangrijk om rekening te houden met smaak. Observeer het gedrag van het paard wanneer je de beloning geeft. Genieten ze, of ondergaan ze?

HOGE waarde & LAGE waarde

Wannneer je met voerbeloning werkt, zal je ervaren dat de ene beloning meer enthousiasme (en aangesloten frustratie) creëert dan de andere. De waarde van een beloning is zowel natuurlijk bepaald, als uit voorkeuren ontstaan.

Logischerwijze is een laagwaardige beloning eentje met minder sterke smaak en geur (grasbrokjes, hooi). Ook omdat dit soort voeding vrijwel 24/7 wordt aangeboden. Tegenovergesteld zijn dingen zoals groentes en fruit vaak juist van hele hoge waarde voor een paard. Gesneden appel ruikt heel erg sterk door het vocht, deze geurmoleculen lossen makkelijker op in het reukepitheel. Banaan daarentegen is minder geurend, maar de smaak vinden heel veel paarden minstens zo lekker. Het is dus afhangend van diverse factoren.

Toch gebruik ik het meest laagwaardige beloningen. Waarom?

• Paarden worden sneller gefrustreerd als een hoogwaardige beloning lastig is om te verkrijgen (het woedesysteem blokkeert het zoeksysteem in de hersenen).

• Je kan van veel laagwaardige beloningen meer geven, zoals ruwvoer. Paarden worden minder snel dik of op andere vlakken ongezond.

• Grotere handjes van laagwaardige beloningen geven, stimuleert de duratie van kauwgedrag, waar eventuele spanningen worden losgelaten en de hartslag kalmeer. Want ja… positieve stress is nog steeds stress!

• Met laagwaardige voerbeloningen kan je meer geven, waardoor het paard een verzadigd gevoel krijgt. Dit gaat júist frustratie tegen!

• Paarden met spanning kunnen zichzelf over een drempel pushen als zij té graag een hoogwaardige beloning willen bemachtigen. Met laagwaardige beloningen krijg je dus een grondiger antwoord. Dit voorkomt dat een paard zichzelf blinddoekt bij angsten.

Wanneer gebruik ik dan wél een hoogwaardige beloning?

• In situaties zoals entingen, als ik hier niet waardig op ben voorbereid. Als concurrentie met de mogelijke spanning om iets uit nood even voor elkaar te krijgen, zonder dat mijn paard direct een negatieve associatie opbouwt.

• Als afsluiting van een sessie; dit is een duidelijk stopteken en geeft je paard een zeer positief gevoel als afsluiter. Een bakje slobber of wat wortels terwijl jij de spullen opruimt!

• Bij paarden welke snel in shutdown gaan; hierbij is elke vraag gericht ónder een stressdrempel. Om hun ‘spark’ terug te vinden, gebruik ik geregeld lekkere beloningen, dit vaak middels hersenwerk of speuroefeningen!

• Wanneer ik de reactie op de marker (clicker) wil versterken.

• Bij paarden die van hun mens weglopen in de weide of paddock. De eerste associatie met hun baasje mag heel erg positief zijn.

• Om paarden zonder frustratie van gras af te krijgen. Beloning is dan van hogere waarde dan gras.

Wanneer ervaart een paard iets als straf?

Als een paard een negatieve consequentie ervaart, direct na het uitvoeren van specifiek gedrag. Dit kan zijn het wegnemen van een bak voer (P-) of krijgen van een optater (P+). Hiermee wordt het paard dus niet gedemotiveerd om het gedrag nog eens te doen.

Uiteraard ga ik je niet vertellen hoe je een paard het beste kan straffen; dat bestaat namelijk niet! Het is echter wel essentieel om te weten wanneer een paard iets als aversief ervaart, omdat we soms iets als beloning of release proberen te geven, wat het paard niet zo ervaart.

Aanrakingen: Dit is zowel een primaire bekrachtiger, maar kan ook fungeren als tegenovergestelde! Paarden die in een staat van overprikkeling zijn (over-arousal), kunnen fysiek aanrakingen slecht hebben, omdat het frustratie en woede kan aanwakkeren. Als jij geïrriteerd bezig bent met iets, wordt je ook niet happy van iemand die over je arm wrijft, terwijl je in een rustige staat wellicht geniet van de kriebels van je partner. De emoties zijn hierbij dus onlosmakelijk verbonden met gedrag; ik zeg altijd ‘het kip-ei verhaal’.

Daarnaast is het bij bepaalde woorden en aanrakingen natuurlijk key dat er een betekenis aan vast zit. Ja; een paard kan kriebels waarderen als bekrachtiger - zeker als ze bijvoorbeeld verharen. Máár, iets als klopjes op de hals moet een bestaande associatie hebben om te fungeren op de manier hoe wij het gebruiken! Het kan dus ook juist vervelend zijn dat jij je paard na een mooie oefening met best wat enthousiasme op de hals slaat…

Markeren van gedrag

Daarom werkt een marker als een marker; het is een secundaire bekrachtiger. Gelinkt aan iets wat een paard van nature graag wil hebben, namelijk voer. Hieruit kan je inmiddels wel opmaken dat deze secundaire bekrachtigers een hele sterke en duidelijke betekenis kan hebben voor je paard. Dit komt omdat het paard iedere keer een beloning heeft gekregen in de aanleerfase en hiermee dus áltijd verwacht een beloning krijgt. Het is een diep ingesleten neuronenpaadje! Zelfs als je eens niet een koekje geeft na de klik, voelt de paard dezelfde emotie en komen dezelfde stofjes vrij en zal het gedrag waarschijnlijker worden herhaalt.

Op dezelfde manier kunnen praises ook als bekrachtiger fungeren. Echter ligt het aan de aard van je training of het dan als een release fungeert (R-), of een directe beloning (R+). Let dus op de woorden die je gebruikt tijdens trainingen. Paarden spreken geen Nederlands, maar kunnen wel diverse betekenissen aan diverse klanken(combi’s) linken! Zo kan je gedrag dus ook gaan motiveren tussentijds zonder te hoeven markeren met een definitieve beloning.

Meer horen over mijn interpretatie? Luister dan de aflevering! Ik ben benieuwd wat je er van vindt.

Hé paardengek,

Wil je meer leren over het gedrag van jouw paard? Wie weet kan ik jou helpen!

AANBOD